Domowy zakwas na żur – jakie ma właściwości, na co pomaga, jak zrobić go samemu

Zakwas na żur

Żurek to jedno z tradycyjnych dań kuchni polskiej, czeskiej i białoruskiej. Mimo że najczęściej gości on na naszych stołach w okresie Wielkanocnym i w Boże Narodzenie to warto jeść go częściej. Zawiera bowiem mnóstwo właściwości odżywczych i zdrowotnych, a także niezwykły smak i aromat. Zakwas na żur można kupić, ale można go też zrobić samemu, naturalnym, domowym sposobem. Na co pomaga żurek? Jakie dokładnie ma właściwości? No i jak zrobić go samemu krok po kroku? O tym wszystkim przeczytacie w poniższym artykule.

Żurek – tradycyjne danie kuchni polskiej

Początki zupy sięgają już XV wieku. Wówczas wszystkie potrawy wykonane z kiszonej mąki razowej określane były żurem. Jego nazwa pochodzi od niemieckiego „saurer” co oznacza kwaśnym kiszony. Zakwas powstawał wtedy w domowych warunkach, a wykorzystywano do niego mąkę w miejscowego żyta. Dodawano do niego skórkę z razowego chleba i odstawiano na tydzień w ciepłe miejsce. Następnie gospodyni gotowała wywar z kości z ziemniakami i cebulą, do którego wlewała zakwas. Dopełnieniem smaku były zioła z przydomowego ogródka.

Warto wspomnieć, że żur nieco różni się od siebie w różnych regionach Polski. Zawsze jednak jego bazą jest zakwas, który nadaje charakterystyczny kwaśny smak i niepowtarzalny aromat. Żur został wpisany do rejestru produktów i dań tradycyjnych, który prowadzi Ministerstwo Rolnictwa. Jest tak kilka wersji, każda z innej części kraju.

Przepis
Źródło: Pixabay

Wartości odżywcze

Wykonanie zakwasu na żurek w domowych warunkach zajmuje dosłownie kilka minut. Jednak efektami, jakimi jest niepowtarzalny smak i aromat, możemy cieszyć się dopiero po kilku dniach. Tyle bowiem zajmuje ukiszenie się zakwasu. Warto jednak poczekać, aby cieszyć się niezwykłymi wartościami odżywczymi, jakie ma zakwas na żurek.

Dzięki procesom, które w nim zachodzą, przypomina nieco kiszenie ogórków czy kapusty. Zachodzi tak dokładnie taki sam proces fermentacji mlekowej, jak podczas kiszenia warzyw. Talerz żuru to więc bogate źródło naturalnego probiotyku. Wspomaga on układ pokarmowy i przyspiesza pracę jelit. Poza tym prowadzi do zachowania równowagi i ich mikroflory. Dzięki temu organizm zostaje uodporniony na infekcje, a jeśli do nich dojdzie, to ma siłę z nimi walczyć. Zjedzenie żurku podczas antybiotykoterapii czy podczas męczących biegunek jest bardzo pomocne. Żurek wspomaga gospodarkę elektrolitową.

Zakwas na żurek jest bogatym źródłem witamin i soli mineralnych. Znaleźć tam można miedź, potas, cynk, mangan i witaminy A, PP czy B12. Składniki te obniżają cholesterol, poprawiają kondycję skóry, włosów i paznokci oraz wspierają pracę układu krwionośnego. Poza tym pomagają w prawidłowym trawieniu i wchłanianiu pokarmów, działają przeciwstarzeniowo. Są budulcem mięśni i kości.

Żurek jest idealną potrawą na okresy grypowe, gdyż wspiera układ odpornościowy. Pomaga zwalczać infekcje wirusowe i bakteryjne. Czosnek, dodawany do zupy, chroni przed zawałem i udarem oraz pomaga w odchudzaniu. Związki chemiczne, które tworzą się podczas kiszenia, pomagają w przyswajaniu niektórych mikroelementów, na przykład wapnia i żelaza. To sprawia, że zakwas na żurek zapobiega występowaniu anemii. Witaminy z grupy B, zawarte w składnikach żurku, pozytywnie działają na układ nerwowy, Pomagają w koncentracji i poprawiają pamięć. Są pomocne osobom żyjącym w stresie.

Przepis na domowy zakwas na żur

Składniki:

  • 500 ml przegotowanej wody,
  • 6 łyżek żytniej mąki,
  • 5 ząbków czosnku,
  • 4 liście laurowe,
  • Kilka ziaren ziela angielskiego.

Wykonanie:

  1. Mąkę wsypujemy do słoika (najlepiej litrowego) albo do kamiennego garnka. Stopniowo i powoli wlewamy wodę, szybko mieszając tak, aby nie powstały grudki.
  2. Obieramy ząbki czosnku i lekko miażdżymy nożem. Dodajemy do słoika razem z zielem angielskim, liśćmi laurowymi i ziarenkami pieprzu. Wszystko razem mieszamy.
  3. Słoik przykrywamy lnianą ściereczką, gazą lub ewentualnie tetrową pieluchą. Odstawiamy go w ciepłe miejsce na około 5 dni. Można go dać na parapet w nasłonecznione miejsce lub wystawić na górną szafkę w kuchni. Przez ten czas należy codziennie, raz dziennie zamieszać zakwas drewnianą łyżką.
  4. Po pięciu dniach zakwas można od razu wykorzystać do ugotowania żurku. Można też zakręcić słoik i wstawić go do lodówki. Należy wcześniej usunąć liście laurowe, czosnek i ziele angielskie. Gotowy zakwas można przechowywać w lodówce do dwóch tygodni.

Żurek można podawać z suszonymi grzybami lub ugotowanym jajkiem na twardo. Można dodać również kiełbasę, choć wiele osób uważa, że tradycyjny żurek powinien być postny. Ważne, aby nie zabielać go śmietaną. Nie dodaje się do niego także majeranku. Żurek ma być wyraźny w smaku i kwaśny.

Niektórzy rozróżniają żurek, żur i barszcz biały. Różnice na pewno są, choć nie są one wyraźne. Wiele zależy od regionu i panującej tam tradycji. Wszędzie jednak zupa na zakwasie ma jedną wspólną cechę – kwaśny smak i niepowtarzalny aromat. Zakwas na żurek warto mieć w swojej lodówce nie tylko przed świętami, ale także w zwykłe dni. To wartościowa i bogata w składniki odżywcze potrawa, która zachwyci każdego gościa.